Bu sayfada size beyin kanaması belirtileri ve çeşitleri, teşhis yöntemleri, beyin kanaması ameliyatı ve sonrası hakkında detayları anlatmaya çalışacağım. Hepinize sağlıklı günler dilerim.
Beyin Kanaması Nedir?
Kanama kafatası içinde üç ayrı anatomik bölgede oluşabilir. Bunlardan birincisi beyin dokusu, ikincisi beyin boşlukları ve sonuncusu da beyin yüzeyidir. Beyin kanamaları çok ciddi derecede sakatlıklara ya da ölüme neden olabilir.
Beyin Kanaması Neden Olur? Kimler Risk Altındadır?
En önemli nedenler arasında kafa travmaları, yüksek tansiyon, anevrizma, kan damarı anomalileri, amiloid anjiopati, kanama bozuklukları ve beyin tümörleri vardır.
Beyin Kanaması Çeşitleri Nelerdir?
İntraserebral Kanama
İntraserebral kanama, beyin dokusu içine olan bir kanama tipidir. Temel oluşum mekanizması; beyinde belli bölgelerde küçük damarların duvarlarındaki yırtılma sonucu, kanın beyin dokusu içine sızması ve bu dokunun hasarlanması sonucu belirtilerin oluşmasıdır. Tedavi amacıyla kullanılan kan sulandırıcılar da bu tip belirtileri oluşturabilirler. İntraserebral kanama için önemli olan risk faktörleri hipertansiyon, amiloid anjiyopati, travma, yoğun alkol kullanımı ve nikotindir. İleri yaş nedeniyle beyin damar yapısının yıpranması ve elastiki özelliklerin kaybedilmesiyle hipertansiyon ve amiloid anjiyopati gibi hastalıklarda, normal özelliğini kaybetmiş damar duvarları yırtılır ve kan beyin dokusu içine sızarak birikir. Biriken kan belli bir miktarın üzerine çıktığında beyinde kitle etkisi oluşturarak, beynin ilgili bölümündeki işlevlerin bozulmasına ve belirtilerin görülmesine neden olur.
Subaraknoid Kanama
Bu tip kanamaların en önemli nedeni travmadır. Ayrıca beyindeki damarların baloncuk şeklinde genişlemesi sonrası yırtılmasıyla ya da arteriyovenöz malformasyon denen damar yumağından oluşan kanama sonucu görülebilir. Bazen de bir kalp hastalığı nedeniyle kan sulandırıcı ilaç kullanan yaşlı kişilerde de görülebilir. Beyin kanaması belirtileri çok ani geliştiğinden ve ağrı çok şiddetli olduğundan genellikle hastalar tarafından bu ağrı yaşamlarındaki en şiddetli baş ağrısı olarak tanımlanmaktadır.
Epidural kanama
Bu tip kanamalarda da travma yine önemli nedenlerden bir tanesidir. Epidural kanama kafatasının yan tarafında bulunan temporal kemik adı verilen kemiğin travmatik bir nedenle kırılması ve bu kemik altındaki damarın yırtılmasıyla oluşur. Hastalarda beyin kanaması belirtileri çoğunlukla hızlıca gelişir ve bilinç kaybı oluşur. Sonrasında bu bilinç kaybı kısmen ya da tamamen açılıp sonra tekrar kapanır. Acil girişim yapılması gereken bir kanama çeşididir.
Subdural Kanama
Subdural kanamaların en önemli nedeni beyin zarı ile beyin arasında bulunan köprü yapan toplardamarların yırtılması ya da kopması ile kanın dışarıya sızmasıdır. Buradaki damarlar toplardamar olduğu için damar içi basınç düşüktür ve kanamanın ortaya çıkışı da çoğunlukla yavaş seyreder. Bu kanamalar sonucu belirtilerin ortaya çıkarması bazen 2-3 haftaya kadar uzayabilir.
Beyin Kanaması Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler kişiden kişiye değişebilir. Ayrıca kanamanın yerine şiddetine ve etkilenen doku miktarına göre de belirtilerin şiddetinde değişiklik görülebilir. Ortaya çıkan belirtiler aniden veya zamanla gelişebilir ya da ortaya çıkmış kanama zaman içinde daha da ilerleyerek hastanın kötüleşmesine neden olabilir. Beyin kanaması belirtileri, şiddetli baş ağrısı, bulantı ve kusma, baş dönmesi halk arasında sara denilen epilepsi atağı, hafif bilinç bulanıklığından komaya kadar değişen bilinç bozukluğu ve kanamanın olduğu beyin bölgesine bağlı beyin işlevlerinde bozukluklardır.
Beyin Kanaması Ameliyatı
Beyin kanaması ameliyatı 2 temel yöntemle yapılır. Bunlardan birincisi açık beyin ameliyatı, diğeri ise halkın kapalı beyin kanaması ameliyatı dediği endovasküler yöntemle yapılan ameliyattır. Beyin kanamalarının cerrahi yolla tedavisinde en çok tercih edilen yöntem açık beyin ameliyatıdır. Hastalar genel anestezi ile ameliyata alınırlar, ameliyat yapılacak bölgesindeki saçlar kesilir ve ameliyat yapılacak bölgeye lokal anestezi yapılır. Bu aynı zamanda çok kanayan bir yapıya sahip olan saçlı deriye uygulanan kesi sonrası kanamanın da az olmasını sağlar. Cilt kesisi uygulandıktan sonra, kafadaki saçlı deri açılır ve sonra kafatası kemiğinin kanama bölgesine uyan bölümünün kaldırılması için kafatası kemiğine delikler açılır. Daha sonra da bu delikler yine kemik kesici yüksek devirli bir bıçak yardımı ile birleştirilerek kafatası kemiği kaldırılır. Daha sonra karşımıza gelen yapı beyni tümüyle saran dura denilen zar tabakasıdır.
Bu zar tabakası da kesilip açıldıktan sonra karşımıza beyin dokusu gelir ve beyin boşlukları ya da beyin kıvrımları arasından uygun şekilde ilerlenerek kanama olan alana ulaşılır ve buradaki damarlara müdahale edilerek kanamanın durdurulması sağlanır.
Ayrıca burada oluşmuş hematom dediğimiz beyne baskı yapan kan pıhtısı da çıkarılarak beyin dokusu üzerindeki baskı kaldırılır. Bu bölgede kanama devam etmediğinden emin olunduktan sonra dura dediğimiz zar tabakası dikilir, gerekirse beyin omurilik sıvısının kaçağını önlemek için üzerine doku yapıştırıcısı dediğimiz özel bir madde sıkılır. Sonrasında ameliyatın başında kestiğimiz kemik doku yerine yerleştirilir ve çevredeki diğer kafatası kemiğine titanyum küçük plaklar yardımıyla bağlanarak tespit edilir.
Halk arasında beyinde baloncuk dediği diğer adıyla anevrizmaya bağlı kanamalarda ya da damar yumağı denilen ancak tıpta anılan adı arteriyovenöz malformasyon olan beynin damarsal hastalıklarında da ani beyin kanaması belirtileri ve bu kanamalara bağlı çok ciddi sorunlar meydana gelebilir, hatta hastalar kaybedilebilir. Son yıllarda gelişen endovasküler yöntem dediğimiz kapalı ameliyat yöntemi ile bu damarlara ulaşmak ve müdahale edebilmek mümkün olmaktadır.
Beyin kanaması ameliyatı bittikten sonra hastanın anesteziden uyandırılma süreci başlar. Bazen de hastalar uyandırılmadan yani entübe olarak yoğun bakıma alınır. Yoğun bakım sürecinde hastaların genel sağlık durumuna bakılarak beslenme gereksinimleri karşılanır ve beyin basıncını düşürücü ve beyin ödemini azaltacak özel ilaç tedavileri verilir. Hastanın tüm yaşamsal işlevleri çok yakından izlenir. Hastalar belirli aralıklarla bilgisayarlı beyin tomografisi çekilerek kontrol edilir. Beyin kanaması ameliyatı sonrası sonrası entübe olmamış hastalar 1 günlük kısa bir yoğun bakım süresi sonrası normal odalarına alınabilirler. Beyin kanaması ameliyatı ve sonrası çok ağır bir klinik süreçtir ve hastalar bu süreçte genel olarak bağışıklığa yatkındırlar ve bu hasta grubunda enfeksiyon riski biraz daha yüksektir. Bu nedenle bu hastaların yanına ziyaretçi alınmamalıdır.
Normal odada izleme aşamasında da sorun saptanmayan beyin kanaması ameliyatı olmuş hastalara son kez kontrol amaçlı bilgisayarlı beyin tomografisi de çekildikten sonra taburcu edilebilirler. Hastaların en çok sorduğu soru böyle bir ameliyattan sonra normal yaşama ne kadar zaman sonra dönüleceği ile ilgilidir. Ameliyat sonrası kuvvet kaybı gelişmemiş hastalar, normal rutin yaşamlarına 2-3 ay arasında bir sürede dönebilirler. Ameliyat sonrasında kesi yerinde yanma, batma ve ağrı gibi şikayetler oluşabilir. Bu şikayetler sürekli bir hal alırsa, hastanın beyin cerrahisi uzmanı ile görüşmesi gerekecektir. Hastalar ameliyat sonrası dönemde tansiyonları normal sınırda tutulacak şekilde izlenmelidir. Çünkü bu hastalar ameliyat geçirdikleri bölgeden yeniden kanamaya eğilimli durumdadırlar. Bu nedenle hastalara taburcu olmadan beyin kanaması belirtileri detaylıca anlatılmalı ve bunlardan herhangi birinin varlığında acil olarak hastaneye ulaşması gerektiği vurgulanmalıdır.
Beyin kanaması ameliyatları çok riskli ve hastanın ölümle kaybedilmesi olasılığı olan ameliyatlardır. Özellikle beyin kanaması belirtilerinin geç fark edilerek hastaya geç cerrahi girişim yapılması, ölüm riskini artıran en önemli etkendir. Bu süre içinde biriken kanın beyne uyguladığı yoğun baskı ve kanayan damar ya da damarların beyinde beslediği bölgelerin yeterli beslenememesi sonucu oluşan beyin dokusu enfarktüsü, hastalardaki kalıcı bozukluklar ve/veya ölüm riskinin en önemli nedenidir. Ölüm riskini artıran önemli nedenlerden bir diğeri de ileri yaş ve hastada önceden var olan sistemik hastalıklarıdır.
Beyin Kanaması Sonrası Yapılması Gerekenler
Beyin kanaması ameliyatı olan hastalar taburcu olduktan sonra yaşamlarında belirli düzenlemeler yapmalıdır. Bunlar arasında düzgün aralıklarla beyin ve sinir cerrahisi veya nöroloji uzmanı muayenesi, tansiyon ölçüm değerlerinin normal sınırlarda tutulması için verilen tedavinin takibi, kan sulandırıcı ilaç alan hastaların ilaç dozlarının düzgün olarak takip edilmesi, sigara ve alkol alışkanlığını bırakmak, gerilimden uzak veya olabildiğince stresten düşük bir yaşam planı yapmak ile profesyonel bir destekle planlanacak egzersiz programı sayılabilir. Ayrıca yaşlı kişiler travmaya daha açık olduğundan özellikle kafa travması olasılığını azaltacak önlemleri almak çok önemlidir.
Travmaya bağlı beyin kanamalarında kanama olasılığını azaltan etkenler arasında ise araç içindeki kişilerin emniyet kemeri, motosiklet veya bisiklet gibi araç kullananların kask kullanması sayılabilir. Beyin kanaması ameliyatı sonrası kalıcı veya geçici hasarların olması hastalarda rehabilitasyon gereksinimini ortaya çıkarmaktadır. Hastalarda kısmi felç gibi durumlar söz konusuysa, düzenli yapılacak fizik tedavi rehabilitasyon hastalarda iyileşmeye büyük destek sağlar. Rehabilitasyon hastanın günlük gereksinimlerini karşılamasına ve özellikle kısmi felç geçmiş hastalarda sorun olan bölgenin normal veya normale yakın işlevlerini kazanmasına katkıda bulunur.
Yine iyileşme döneminde ve sonrasında hastalarda beslenmeye özel önem vermek gerekir. Kırmızı etten uzak durarak beyaz et ağırlıklı bir beslenme rejimi seçilmelidir. Ayrıca hastalar tuz ve şekerli gıdaları yememeli, bolca su tüketmeli, meyve ve sebze ağırlıklı Akdeniz diyeti ile beslenmelidir. Bir diğer önemli konu ise hastaların beyin kanaması ameliyatından sonra sigara ve alkol kullanımından uzak durmalarıdır. Beyin kanaması sonrası hastalarda konuşma bozukluğu, kol veya bacaklarda kuvvet kaybı ve/veya koordinasyon bozukluğu varsa bu sorunlara yönelik rehabilitasyon programları da planlamalıdır.
